تفاوت ژنیکوماستی و چربی سینه مردان در چیست؟ ژنیکوماستی، به عنوان شایع‌ترین اختلال پستانی در مردان، وضعیتی است که در آن بافت غددی سینه بیش از حد رشد کرده و منجر به بزرگ شدن یکی یا هر دو سینه می‌شود.
مطلب مرتبط: ژنیکوماستی در کرج
این وضعیت که می‌تواند در هر سنی رخ دهد، در دوره نوجوانی و بلوغ به دلیل نوسانات هورمونی، به‌ویژه افزایش نسبت استروژن به تستوسترون، شایع‌تر است. اما نوزادان، مردان میانسال و حتی افراد مسن نیز می‌توانند به این اختلال مبتلا شوند. رشد سینه‌ها در ژنیکوماستی می‌تواند تدریجی یا ناگهانی، متقارن یا نامتقارن باشد و از یک برجستگی کوچک تا بزرگ شدن قابل‌توجه سینه‌ها متغیر است. این مقاله به بررسی جامع این اختلال می‌پردازد، از تعریف و علل تا تشخیص، درمان و عوارض احتمالی عدم درمان را پوشش می‌دهد. این مقاله را در کلینیک آلا با هم دنبال می کنیم.
ژنیکوماستی: تعریف و شیوع
نام ژنیکوماستی از دو واژه یونانی gynec (زنانه) و mastos (سینه) گرفته شده است و به معنای “سینه‌های زنانه در مردان” است. این وضعیت به دلیل افزایش بافت غددی سینه رخ می‌دهد، نه صرفاً تجمع چربی. گستره شیوع این بیماری بین ۵۰ تا ۶۵ درصد از پسران و مردان در سراسر جهان گزارش شده است. شایان ذکر است که بزرگی سینه در مردان همیشه به معنای ژنیکوماستی نیست. گاهی اوقات، تجمع چربی در ناحیه سینه (پستان‌چربی یا pseudogynecomastia) می‌تواند باعث بزرگ شدن سینه شود که با ژنیکوماستی تفاوت دارد و درمان آن نیز متفاوت است. تفاوت این دو اختلال، نیاز به تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص دارد.
مطلب مرتبط: ماموپلاستی در کرج
علل بروز ژنیکوماستی
علل ژنیکوماستی بسیار متنوع‌اند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- نوسانات هورمونی: عدم تعادل هورمونی، به‌ویژه افزایش نسبت استروژن به تستوسترون، نقش اصلی در بروز ژنیکوماستی دارد. این عدم تعادل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله بلوغ، پیری، کاهش سطح تستوسترون، بیماریهای غدد درون ریز مانند هیپوگنادیسم، هیپرتیروئیدیسم و یا استفاده از برخی داروها (مانند برخی از داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی، داروهای ضد قارچ و …) ایجاد شود.
- مصرف داروها: بسیاری از داروها می‌توانند باعث ژنیکوماستی شوند. این داروها می‌توانند از طریق تأثیر بر هورمون‌ها یا سایر مکانیسم‌های بیولوژیکی، باعث رشد بافت سینه شوند.
- استفاده از مواد مخدر: مصرف مواد مخدر مانند ماری جوانا و هروئین نیز می‌تواند به ژنیکوماستی منجر شود.
- بیماریهای کبدی و کلیوی: اختلالات عملکردی کبد و کلیه می‌توانند در متابولیسم هورمون‌ها اختلال ایجاد کرده و به ژنیکوماستی منجر شوند.
- چاقی: اگرچه چربی اضافی در ناحیه سینه (پستان‌چربی) خود به خود ژنیکوماستی نیست، اما می‌تواند به تشخیص و درمان آن پیچیدگی اضافه کند و در برخی موارد به عنوان عامل تشدید کننده عمل کند.
- سرطان: در موارد نادر، ژنیکوماستی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مانند سرطان باشد. این موارد نیاز به ارزیابی و بررسی دقیق توسط پزشک دارند.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ژنیکوماستی می‌تواند احتمال بروز این اختلال را افزایش دهد.
مطلب مرتبط: لیپوماتیک در کرج
علائم ژنیکوماستی
علائم ژنیکوماستی (Gynecomastia) می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. برخی از علائم شایع شامل موارد زیر است:
- بزرگ شدن یک یا هر دو سینه.
- احساس درد یا حساسیت در ناحیه سینه.
- وجود توده در زیر نوک پستان.
- تغییر رنگ پوست اطراف نوک پستان.
- تورم و بافت ناهموار سینه.
شدت علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد خفیف، ممکن است بزرگی سینه به سختی قابل تشخیص باشد، در حالی که در موارد شدید، سینه‌ها به اندازه‌ای بزرگ می‌شوند که ظاهری شبیه به سینه‌های زنان پیدا می‌کنند.
درجات ژنیکوماستی
ژنیکوماستی به طور کلی به درجات مختلفی تقسیم می‌شود که شدت بیماری و روش‌های درمانی را تعیین می‌کند:
- ژنیکوماستی خفیف (درجه 1 و 2)
درجه 1: بزرگی جزئی سینه‌ها بدون پوست اضافی. بزرگی سینه‌ها از زیر لباس قابل تشخیص نیست و فقط اطراف نوک پستان کمی پف کرده و مخروطی شکل می‌شود. درمان در این مرحله بسیار مؤثر است.
درجه 2: بزرگی سینه‌ها بیشتر از درجه 1، اما هنوز بدون پوست اضافی. تورم در سراسر سینه پخش می‌شود، اما با پوشیدن لباس گشاد، قابل تشخیص نیست. در این مرحله ممکن است لیپوساکشن به همراه برداشتن غده (جراحی) انجام شود.
- ژنیکوماستی متوسط (درجه 3)
درجه 3: بزرگی قابل‌توجه سینه‌ها با وجود مقداری پوست اضافی. افتادگی جزئی سینه‌ها وجود دارد و عرض سینه افزایش یافته است. حتی با لباس گشاد، افتادگی سینه‌ها قابل مشاهده است.
- ژنیکوماستی شدید (درجه 4)
درجه 4: بزرگی بسیار زیاد سینه‌ها با افتادگی قابل‌توجه شبیه به سینه زنان. بزرگی سینه‌ها از زیر لباس به وضوح قابل مشاهده است. تنها راه درمان در این مرحله، معمولاً ترکیبی از لیپوساکشن و برداشتن بافت غده سینه (جراحی) است.
تشخیص ژنیکوماستی
تشخیص ژنیکوماستی معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک به طور دقیق سینه‌ها را معاینه می‌کند تا اندازه، بافت و وجود هر گونه توده را بررسی کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های تشخیصی دیگری مانند آزمایش خون برای ارزیابی سطوح هورمون‌ها، سونوگرافی سینه، و در برخی موارد، بیوپسی انجام شود تا علت اصلی ژنیکوماستی مشخص شود و احتمال بیماریهای زمینه‌ای رد شود.
درمان ژنیکوماستی
درمان ژنیکوماستی به شدت بیماری، سن بیمار و علت اصلی آن بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل موارد زیر است.
در برخی موارد، به ویژه در نوجوانان، ژنیکوماستی می‌تواند به طور خود به خود در طی چند ماه یا سال برطرف شود. در این موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که قبل از انجام هر گونه درمان، وضعیت بیمار را تحت نظر داشته باشد.
- دارو درمانی: در مواردی که ژنیکوماستی به دلیل عدم تعادل هورمونی ایجاد شده است، ممکن است پزشک داروهایی برای تنظیم سطح هورمون‌ها تجویز کند.
- لیپوساکشن: در این روش، چربی اضافی از سینه‌ها با استفاده از ساکشن خارج می‌شود. لیپوساکشن برای ژنیکوماستی که در اثر تجمع چربی (پستان‌چربی) ایجاد شده است، مؤثرتر است تا ژنیکوماستی ناشی از افزایش بافت غددی.
- جراحی (ماستکتومی): در موارد شدید ژنیکوماستی که با روش‌های دیگر قابل درمان نیست، جراحی برای برداشتن بافت غددی سینه انجام می‌شود. این جراحی می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با لیپوساکشن انجام شود.
عوارض عدم درمان ژنیکوماستی
عدم درمان ژنیکوماستی ممکن است در برخی موارد منجر به عوارض روانی مانند کاهش اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی شود. همچنین در موارد شدید، ممکن است افتادگی سینه‌ها، درد مزمن و سایر مشکلات ایجاد شود.
پیشگیری از ژنیکوماستی
پیشگیری کامل از ژنیکوماستی در بسیاری از موارد غیرممکن است، زیرا بسیاری از علل آن قابل پیشگیری نیستند. با این حال، رعایت سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم و اجتناب از مصرف مواد مخدر، می‌تواند در کاهش احتمال بروز این اختلال کمک کننده باشد.
ژنیکوماستی کاذب، یا شبه ژنیکوماستی، به افزایش حجم بافت چربی در سینه مردان گفته می‌شود که برخلاف ژنیکوماستی واقعی، ناشی از اختلالات هورمونی یا بیماریهای زمینه‌ای نیست. عامل اصلی آن، چاقی و افزایش وزن است که منجر به تجمع چربی در ناحیه پستان می‌شود.
هرچند در افراد چاق، ممکن است همزمان ژنیکوماستی کاذب و ژنیکوماستی واقعی (غده‌ای) وجود داشته باشد. در ژنیکوماستی واقعی، تغییرات هورمونی، مصرف برخی داروها، یا بیماریهای خاص، باعث رشد بافت غده‌ای در سینه می‌شوند. در مقابل، در ژنیکوماستی کاذب، بافت پستان به طور غیرطبیعی بزرگ نمی‌شود، بلکه صرفاً تجمع چربی است.
تشخیص ژنیکوماستی کاذب معمولاً با معاینه فیزیکی ساده توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با لمس سینه، وجود بافت سفت و فیبری (مشخصه ژنیکوماستی واقعی) را بررسی می‌کند. نبود این بافت، نشان دهنده‌ی احتمال بالای ژنیکوماستی کاذب است. نیازی به آزمایش‌های پیچیده نیست، مگر در مواردی که پزشک به ژنیکوماستی واقعی هم مشکوک باشد.
درمان اصلی ژنیکوماستی کاذب، کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش منظم است. با کاهش چربی بدن، حجم سینه نیز به طور طبیعی کاهش می‌یابد. در صورت عدم موفقیت در کاهش وزن، یا اگر به موازات ژنیکوماستی کاذب، ژنیکوماستی واقعی هم وجود داشته باشد، لیپوساکشن (جراحی برای خارج کردن چربی) ممکن است مد نظر قرار گیرد. در مواردی که هم بافت چربی و هم بافت غده‌ای افزایش یافته باشند، ترکیبی از لیپوساکشن و برداشتن بافت غده‌ای انجام می‌شود.
عود بیماری
پس از جراحی لیپوساکشن برای ژنیکوماستی کاذب، افزایش وزن مجدد می‌تواند به عود آن منجر شود. بنابراین، رعایت رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مستمر پس از جراحی ضروری است. همچنین، مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک می‌تواند ریسک عود را افزایش دهد و باید با پزشک در این باره مشورت شود.
عوارض
ژنیکوماستی کاذب به خودی خود عوارضی جدی برای سلامتی ندارد، اما می‌تواند مشکلات روانی مانند کاهش عزت نفس و شرم از ظاهر بدن را در فرد ایجاد کند. با این حال، هر نوع بزرگی سینه در مردان، به خصوص اگر همراه با علائم دیگری باشد، نیاز به بررسی توسط پزشک متخصص دارد تا احتمال وجود بیماری‌هایی مانند سرطان سینه (هرچند نادر) بررسی و رد شود.
درمان بزرگی سینه در مردان
ژنیکوماستی، بزرگ شدن غیرطبیعی بافت سینه در مردان، اغلب خودبه‌خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان ندارد. این پدیده به‌ویژه در دوران بلوغ در نوجوانان شایع است و معمولاً طی 1 تا 2 سال بدون مداخله پزشکی بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، ژنیکوماستی نیازمند بررسی و درمان پزشکی است. در این متن، به بررسی علل، تشخیص و درمان‌های مختلف ژنیکوماستی می‌پردازیم.
علل ژنیکوماستی و نقش آنها در انتخاب درمان
قبل از هر گونه درمان، شناسایی علت اصلی ژنیکوماستی برای پزشک بسیار مهم است. علل مختلفی برای این عارضه وجود دارد، از جمله:
تغییرات هورمونی: در دوران بلوغ، عدم تعادل هورمونی بین استروژن و تستوسترون می‌تواند باعث رشد بافت سینه شود. این نوع ژنیکوماستی معمولاً موقتی است. در بزرگسالی نیز، اختلالات هورمونی ناشی از بیماریهای کبدی، کلیوی، هیپوگنادیسم (کمبود هورمون‌های جنسی)، یا هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) می‌تواند باعث ژنیکوماستی شود.
مصرف دارو: برخی از داروها، مانند استروژن، مهارکننده‌های کانال کلسیم، آنتی‌بیوتیک‌ها، و برخی داروهای ضد افسردگی، می‌توانند عوارض جانبی مانند ژنیکوماستی داشته باشند. در این موارد، قطع یا تغییر داروی مورد نظر می‌تواند مشکل را برطرف کند.
مصرف مواد مخدر: مصرف مواد مخدر مانند ماری جوانا، همچنین می‌تواند به ژنیکوماستی منجر شود.
سرطان: اگرچه نادر است، بزرگی سینه در مردان می‌تواند نشانه‌ای از سرطان سینه یا سایر سرطان‌ها باشد.
چاقی: افزایش وزن و تجمع چربی در ناحیه سینه (ژنیکوماستی کاذب)، می‌تواند باعث بزرگ شدن ظاهری سینه شود.
درمان ژنیکوماستی
درمان ژنیکوماستی به علت اصلی آن بستگی دارد. در موارد زیر پزشک ممکن است اقدامات زیر را پیشنهاد کند:
- نظارت: در اکثر موارد ژنیکوماستی در نوجوانان و در برخی موارد در بزرگسالان، پزشکان به طور منظم روند بهبودی را رصد می‌کنند تا بدون نیاز به درمان، خود به خود برطرف شود.
- درمان علت زمینه‌ای: اگر علت ژنیکوماستی یک بیماری زمینه‌ای مانند اختلالات هورمونی یا سیروز کبدی باشد، درمان بیماری زمینه‌ای اولویت اصلی است. با کنترل بیماری زمینه‌ای، ژنیکوماستی نیز ممکن است برطرف شود.
- تغییر دارو: اگر مصرف یک داروی خاص باعث بروز ژنیکوماستی شده باشد، پزشک ممکن است داروی دیگری را جایگزین کند یا دوز مصرفی را کاهش دهد.
- هورمون درمانی: در برخی موارد، هورمون درمانی، به خصوص با استفاده از تستوسترون یا داروهایی که تعادل هورمونی را اصلاح می‌کنند، می‌تواند مؤثر باشد.
- داروهای ضد استروژن: داروهایی مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن، که اثرات استروژن را مسدود می‌کنند، می‌توانند در کاهش اندازه سینه مؤثر باشند. اما باید توجه داشت که این داروها در درمان ژنیکوماستی به طور کامل تایید نشده‌اند و ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. در برخی موارد، داروهای مهارکننده آروماتاز مانند آناستروزول نیز ممکن است استفاده شوند.
- جراحی: در مواردی که ژنیکوماستی به درمان‌های دارویی پاسخ نداده باشد یا ظاهر سینه برای بیمار ناراحت کننده باشد، جراحی می‌تواند برای حذف بافت اضافی سینه انجام شود. این جراحی شامل برداشتن بافت غده‌ای یا چربی اضافی است. در مواردی که پوست اضافی نیز وجود داشته باشد، ممکن است برداشته شود.
عوارض جانبی و خطرات
هر یک از روش‌های درمانی ژنیکوماستی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. به عنوان مثال، جراحی می‌تواند منجر به خونریزی، عفونت، اسکار، بی‌حسی یا تغییرات در حس پستان شود. عوارض جانبی داروهای هورمونی نیز می‌تواند شامل تغییرات خلق و خو، افزایش وزن، آکنه و کاهش میل جنسی باشد. بنابراین، قبل از شروع هر درمانی، باید با پزشک خود در مورد خطرات و فواید آن صحبت کنید. پیشگیری از ژنیکوماستی در همه موارد ممکن نیست، اما می‌توان با انجام اقدامات زیر از بروز آن جلوگیری کرد:
- رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل: رژیم غذایی سالم و متعادل به حفظ تعادل هورمونی در بدن کمک می‌کند.
- ورزش منظم: ورزش منظم به کاهش وزن و بهبود سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.
- پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند به ژنیکوماستی منجر شود.
- مراقبت در مصرف دارو: اگر دارویی مصرف می‌کنید که می‌تواند باعث ژنیکوماستی شود، با پزشک خود در مورد عوارض جانبی آن صحبت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هرگونه تغییر در اندازه یا ظاهر سینه خود، به ویژه اگر همراه با درد یا ترشح از پستان باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین، در صورت داشتن سابقه خانوادگی ژنیکوماستی یا ابتلا به سایر بیماری‌ها، مراجعه به پزشک ضروری است.
ژنیکوماستی یک عارضه نسبتا شایع است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. تشخیص و درمان آن به علت زمینه‌ای و شدت بیماری بستگی دارد. روش‌های درمانی مختلفی برای ژنیکوماستی وجود دارد، از جمله درمان هورمونی، جراحی و درمان‌های خانگی. قبل از شروع هر درمانی، باید با پزشک خود مشورت کنید. رعایت سبک زندگی سالم و مراقبت از سلامت خود می‌تواند به پیشگیری از ژنیکوماستی کمک کند.
سوالات متداول
1. ژنیکوماستی چیست و چه تفاوتی با چربی سینه مردان دارد؟
- ژنیکوماستی: به بزرگ شدن بافت غده های سینه در مردان گفته می شود. این وضعیت به دلایل غیرمعمولی، مصرف برخی داروها یا عوامل ژنتیکی رخ می دهد. بافت سینه در ژنیکوماستی سفت‌تر است و با فشار دادن، بافت غده‌ای قابل تشخیص است.
- چربی سینه مردان: افزایش چربی در ناحیه سینه، معمولاً به دلیل چاقی یا افزایش وزن رخ می‌دهد. بافت سینه در این حالت نرم‌تر است و با فشار دادن، بافت غده‌ای احساس نمی‌شود.
2. چه عواملی باعث ژنیکوماستی و چربی سینه مردان می شود؟
- ژنیکوماستی:
- اختلالات هورمونی (افزایش استروژن، کاهش تستوسترون)
- مصرف برخی داروها (داروهای قلبی، ضد افسردگی، هورمونی)
- تومورهای بیضه یا غدد فوق کلیوی
- بیماریهای پزشکی
- مصرف مواد مخدر
- عوامل ژنتیکی
- مادر سینه:
- چاقی و اضافه وزن
- رژیم غذایی نامناسب
- کم تحرکی
3. چگونه می‌توان ژنیکوماستی و چربی سینه را در مردان تشخیص داد؟
تشخیص دقیق توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با معاینه و بررسی آزمایش های پزشکی، می تواند نوع مشکل را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش خون، سونوگرافی یا ماموگرافی نیز انجام شود.
4. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر از بزرگ شدن سینه‌های خود ناراحت هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت اصلی مشکل را تشخیص دهد و بهترین روش درمانی را برای شما تجویز کند.
5. آیا می توان ژنیکوماستی و چربی سینه را با هم داشت؟
بله، در برخی موارد ممکن است فرد هم به ژنیکوماستی مبتلا باشد و هم در منطقه سینه چربی داشته باشد. در این صورت، روش‌های درمانی برای درمان هر دو مشکل ممکن است.
